Derk Jan Eppink: Friedrich Merz brengt Duitse verkiezingen in stroomversnelling

De temperatuur in aanloop naar de Duitse Bondsdagverkiezingen op 23 februari steeg naar een kookpunt nadat een 28-jarige Afghaan met een mes een peuterklas in Aschaffenburg (Beieren) aanviel. Hij doodde een 2-jarig jongetje, evenals een 41-jarige man die het kind te hulp schoot. Oppositieleider Friedrich Merz, kanselierskandidaat van de christendemocratische Union (CDU/CSU), lanceert donderdag een vijfpuntenplan in de Bondsdag dat het migratiebeleid ongekend aanscherpt. Daarbij, zei Merz, zijn ook stemmen van Alternative für Deutschland (AfD) ‘welkom’. Het spel zit op de wagen.

Merz presenteert zijn vijfpuntenplan als grondslag voor wetgeving waarover de Bondsdag moet stemmen. Linkse partijen zoals de sociaaldemocratische SPD en de Groenen schrikken terug voor de harde ingreep van Merz. Ze verwijten hem het cordon sanitaire – in het Duitse jargon ‘die Brandmauer’ – tegen de AfD te slopen. Tot dusver werden de stemmen van AfD-Bondsdagleden genegeerd door de coalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen en óók door de oppositiefractie van CDU/CSU. Merz zoekt nu steun ‘van wie dan ook’.

‘Recht op zelfverdediging’

Tot recent kabbelde de campagne voor de Bondsdagverkiezingen voort. Het thema was vooral energie- en klimaatbeleid waarbij Duitsland zichzelf in de vingers heeft gesneden, vooral door de afschaffing van kernenergie. Aschaffenburg werd de omslag, wederom een ‘Zeitenwende’ en Merz – die nog niet echt uit de verf was gekomen – bezette het epicentrum van het politiek debat met zijn vijfpuntenplan. Hij bepleit:

1. Permanente controles van de Duitse grenzen met de negen buurlanden;
2. Vreemdelingen die Duitsland binnenkomen zonder geldige reisdocumenten direct uitwijzen;
3. Asielzoekers wier verzoek wordt afgewezen, mogen niet mee vrij rondlopen maar moeten in detentie;
4. Meer steun voor de deelstaten bij de uitvoering van de uitwijzingsplicht;
5. Scherpe regels voor vreemdelingen die strafbare feiten hebben gepleegd, of ‘gevaarlijk’ (instabiel) zijn; zij worden in vertrekdetentie geplaatst, zo nodig voor onbepaalde tijd.

Merz stelt dat zijn vijfpuntenplan in overeenstemming is met het Europees recht omdat het Europese systeem momenteel ‘dysfunctioneel’ is. Kijk maar naar de Dublin-verordening (2013) die asielzoekers verplicht hun asielverzoek te doen in het land van aankomst. De meesten willen echter naar Duitsland en landen aan de Europese buitengrens laten hen door. Ergo: ‘Duitsland heeft het recht op zelfverdediging’. Het mag in een noodsituatie nationaal recht ‘vorrangig anwenden’ omdat Europees recht niet functioneert.

Berlijn schrok wakker van deze ommekeer en tegenstanders van Merz vreesden dat hij Trump imiteerde. Een columnist van Welt am Sonntag schreef over ‘wenn Merz den Trump macht’ en voorspelde: ‘Merz gaat aanspraak maken op Mallorca en de Noordzee wordt de Golf van Duitsland’. Donald Trump is geen populaire figuur in het land van zijn voorouders.

Ulf Poschardt, een prominente auteur bij Die Welt, ziet de sprint van Merz naar de kop van het peloton als een geniale zet. ‘Als de CDU het thema migratie vóór de verkiezingen naar zich toetrekt, waar is AfD dan voor nodig?’ Volgens hem stemmen veel kiezers AfD uit teleurstelling over de gevestigde partijen. ‘Het aanbod komt nu uit ‘die bürgerliche Mitte’ die zegt: wij hebben het begrepen, wij maken een einde aan de idiote migratiepolitiek’. Poschardt is ongemeen scherp, wat hij wellicht meekreeg van zijn Deense moeder.

Merz heeft ten minste één instrument uit het handboek van Trump gebruikt: verrassing. Hij komt met een plan, overtreft andere partijen in snelheid, de media vergroten het uit en voor kiezers staat Merz ineens in het middelpunt, drie weken voor de verkiezingen. Was hij voorheen nog één van de kleurloze kabouters, nu is hij toonaangevend en zet daarmee andere partijen voor het blok.

‘Stijgbeugel van het fascisme’

In Berlijn gingen linkse demonstranten de straat op (volgens de organisatie waren er 100.000 deelnemers, volgens de politie 35.000) tegen de ‘Rechtsruck’ en tegen Merz. Hij werd afgeschilderd als ‘stijgbeugel van het fascisme’. Het was een Berlijnse carnavalsoptocht die Duitsers in ‘den Ländern’  eerder tot de overtuiging zal brengen dat Merz op de juiste weg is.

SPD en Groenen keerden zich tegen het vijfpuntenplan wegens de ‘Brandmauer’, de totale uitsluiting van de AfD op elke manier. Oók in de Bondsdag, zoals de afspraak tussen de coalitie- en oppositiepartijen om de stemmen van de AfD-parlementariërs nooit de doorslag te laten geven. Een voorstel dat instemming krijgt van de AfD moet per definitie worden weggestemd. Daar maakt Merz nu een uitzondering op. ‘Daar blijf ik bij’, zei hij zondag tegen het ZDF. Merz weigert echter wel nog steeds een coalitie met de AfD. Hij wil die partij ‘overbodig’ maken door de grieven van de kiezers op te pakken.

De grootste aanhanger van de AfD is momenteel Elon Musk, de rijkste man ter wereld. Of het de AfD helpt, is onwaarschijnlijk. Antiamerikanisme leeft in West-Duisland onder de oppervlakte; in Oost-Duitsland is het virulent.

Een stemming over het vijfpuntenplan, dat Merz onveranderd door de Bondsdag wil loodsen, zet alle andere partijen onder druk. Linkse partijen (SPD, Groenen) vormen het afwijzingsfront. Het Bündnis Sarah Wagenknecht (BSW) twijfelt. De liberale FDP lijkt tegen. Dat is riskant, want de FPD schommelt in de peilingen rond de kiesdrempel van 5 procent. En dan de AfD. Als die partij tegenstemt, dan stemt ze tegen het eigen beleidsprogramma. De parlementariërs van CDU/CSU, FDP, AfD en mogelijk BSW zijn samen goed voor een meerderheid. Met zijn voorstel drijft Merz alle andere partijen voor zich uit.

Het initiatief van Merz is niet los te zien van zijn naaste adviseur en secretaris-generaal van de CDU, Carsten Linnemann (47) uit Paderborn, een gemeente in Noordrijn-Westfalen. Linnemann spreekt kort, helder en denkt in strategische termen, terwijl Merz – afkomstig uit Sauerland – nog wel eens de neiging heeft zich te verspreken. Hij praat vaak té snel. Het is aannemelijk dat Linnemann de architect is van deze operatie, waarbij Merz op één lijn werd gebracht met de Beierse CSU-leider Markus Söder. Linnemann trad in de media op als woordvoerder van het voorstel; Merz deed aanvankelijk enkel de officiële toespraken.  

Linnemann, zoon van een boekhandelaar, is een stijgende ster in de partij en al lid van de Bondsdag sinds 2009, gekozen dankzij een Direktmandat. Hij is economisch liberaal en maatschappelijk een waardenconservatief. Tijdens de Euro-crisis stemde hij tegen álle financiële pakketten om Griekenland te redden. Hij is fiscaal conservatief en wilde de ‘Solidariteitsbelasting’ uit 1991 (voor hulp aan Oost-Duitsland) in 2021 afschaffen, omdat deze ‘tijdelijke’ heffing maar bleef bestaan. In 2017 bepleitte hij een ‘Islamwet’ om rechten en plichten van moslimorganisaties vast te leggen, zoals een verbod op de volledige financiering van moskeeën vanuit het buitenland.

Afrekening met Angela Merkel

Linnemann verdedigt het vijfpuntenplan met ongekende standvastigheid. ‘Wij gaan niet toetreden tot een coalitie als dit plan wordt afgewezen’. Daarmee houdt hij het voorstel van CDU/CSU en het mogelijke gedraai van AfD scherp op de radar van de kiezer.

De reeks van geweld tegen burgers in Mannheim, Solingen, Maagdenburg en Aschaffen. Merkel heeft tijdens de verkiezingscampagne maar één optreden gedaan: op de nieuwjaarsreceptie van de CDU in Noordrijn-Westfalen, waar Hendrik Wüst minister-president is. Symbolisch, want Wüst is criticus van het ‘rechtse beleid’ van de CDU, en een ‘Merkelliaan’. Hij zal nu even moeten zwijgen want het is de kiezer die beslist over Merz en zijn plannen. Wint Merz op 23 februari, dan is hij de volgende Bondskanselier. Mislukt de gok dan zal Wüst ongetwijfeld in de rij van troonopvolgers staan.

Eind 2024 verscheen ‘Rechtsomkeert’, het nieuwe boek van Derk Jan Eppink. Daarin schetst hij in heldere taal hoe zich in Europa, de Verenigde Staten en zeker ook in Nederland een politieke omwenteling voltrekt. Het boek verscheen bij Uitgeverij Blauwburgwal, kost € 22,95 en kan onder meer HIER worden besteld.

Wynia’s Week verschijnt drie keer per week, 156 keer per jaar met even onafhankelijke als broodnodige artikelen en columns, video’s en podcasts. U maakt dat samen met de andere donateurs mogelijk. Doet u weer mee, ook in het nieuwe jaar 2025? Hartelijk dank!